Direk

Direk çok ama çok onurlu bir tekilliktir.

Bakın şimdi, kürek var değil mi, küremekten hani.

Küremeye yarar bir nesnedir.

Direk peki?

Diremek'ten midir gelişi, duruşu?

Dirlik sözcüğünün de belki kuzeni hatta öz kardeşi, ikiz kardeşi.

Dir-en-mek keza.

Direk, direnmeye yarar bir tekilliktir işte. Öyle, kendi başına, upuzun, göğe göğe..

Dimdirek'e hiç ama hiç yanaşmayacağım hele.

İçki

Sıkıntılı birkaç sözcük ve ilişkileri...

İçki, birincisi.

Sanırım hemen düşündüğümüz, içki sözcüğünün 'içmek' eyleminden geldiğidir.

'İçilen şey' anlamına çıktığıdır yani.

O zamaaan, af buyrun, 'dışkı' nereden geliyor?

'Dışmak' eyleminden mi? 'Dışılan şey' anlamından mı yani?

Dışmak diye bir şey mi var peki? Yine af buyrun, 'sıçmak' ne oluyor o halde?
Yahut, 'dışmak' gide gide 'sıçmak' haline mi gelmiş?
Tut ki öyle, niye 'sıçkı' denmiyor da dışkı deniyor?
Bıçkı - bıçmak ilişkisindeki gibi kullanılabilirdi.
(Atlamayalım bu arada, 'ilişki' de ilişmekten geliyor zaten.)

Başa dönersek kısacık, şunu da saptamak gerekmez mi:

Belki de 'içki' içmekten değil, 'içe atılan şey' veya 'içe alınan şey' (bunun başka sakıncaları var ama neyse) anlamından geliyordur.

Ve sıkı durun şimdi. Karışık bir hal de, biliyorsunuzdur, 'uçak' sözcüğünde var:
Konak, yatak, durak gibi 'uçulan yer' anlamında (yani havaalanı yerine) geliştirilmiş ise de,
'uçan ve/veya uçuran şey' (yani tayyar) anlamına oturmuş.

Demek, 'uçak' değil belki de 'uçku' daha doğru olabilirmiş. Düşünmüşler midir? (Kafa yapmak, yükselmek gibi yan kullanımları da fena olmazdı hem.)

'Uçkur' ile karışmasın diye mi benimsememiş olabilirler mi?

Kafa karıştıran 'yankı' var bir de. 'Yanmak' eyleminden gelmiyor tabii, 'yansılamak' gibi zoraki bir sözcükle karşılanan eylemden geliyor ve kuralı bir fırt bozuyor. 'Yankı' değil, 'yansı' olmalıymış.

'Yetki'ye ne demeli? Veya 'iletki'ye? (Şimdiki gençler bahse girerim bilmiyordur 'iletki'nin ne olduğunu ya neyse.)

[Son olarak 'coşku', -pek kullanılmasa da- 'seçki', 'askı', 'yetki' kardeşlerini de unutmayalım.]